"Звязда", 19.12.2014
Зіма, як і любая пара года, кожным з нас успрымаецца па-рознаму. Аднак без сумнення можна сказаць, што навагоднія святы — прычына для радасці і магчымасць адпачыць у коле родных, сяброў за кубачкам духмянай кавы, можна і з песнямі. Так, у вёсцы Барань Аршанскага раёна нас са здымачнай групай праграмы «Наперад у мінулае» сваёй творчасцю сагравалі адразу два калектывы — узорны фальклорны калектыў «Шчодрыкі» і народны ансамбль народнай музыкі і песні «Крынічанька».
Як той казаў, маладым усюды дарога, таму і на сцэну першымі выйшлі юныя артысты. Хлопцы і дзяўчаты ўзброіліся не толькі галасамі, але і інструментамі. Вызначыўшыся з расстаноўкай артыстаў на сцэне, каб і салісты, і музыканты не засланялі адзін аднаго, слухаем першую песню, калядную…
Ой, калядныя бліны ладныя,
Люлі-люлі, бліны ладныя.
Вы, калядачкі, прыбліжыцеся,
Ой, люлі-люлі, прыбліжыцеся.
Нам Піліпаўка надакучыла,
Ой, люлі-люлі, надакучыла.
Жываты нашы пазамучвала,
Ой, люлі-люлі, пазамучвала
Ой, калядныя бліны ладныя.
—Калектыў «Шчодрыкі» арганізавалі ў 1992 годзе. Гэта ўжо не першы склад удзельнікаў бо дзеці ж падрастаюць і сыходзяць. У 2002 годзе калектыву было прысвоена званне «ўзорны». Я езджу ў фальклорныя экспедыцыі, збіраю песенны матэрыял нашай Аршаншчыны. Калі нешта нам падабаецца, то бяром такія песні ў рэпертуар, — робіць экскурс у гісторыю і расказвае пра надзённае кіраўнік Вячаслаў Шпакоўскі.
Ладна гучаць галасы і трымаюць партыі музычныя інструменты… А пасля вядучая спрабуе высветліць, што слухаюць тут па-за сцэнай. Густы, як і таленты, аказваецца, прадстаўлены ў гэтым калектыве ў багатай палітры: адным падабаецца творчасць «Песняроў», другія «Тяни-толкай» слухаюць, іншыя аддаюць перавагу рэпу, року… Аднак аб’ядноўвае іх любоў да беларускай народнай песні.
Пасля маладзейшых артыстаў свае таленты дэманструюць удзельнікі «Крынічанькі». У рэпертуары калектыву ёсць і калядныя, і карагодныя, і многія іншыя песні… Адна з іх жартаўліва распавядае пра жаночыя клопаты:
Панядзелак панядзельнічала,
А ў аўторак я аўторнічала.
Кудзеля, кудзеля мая,
засталася недапрадзеная.
У аўторак я аўторнічала,
А ў сярэду сабе баню тапіла.
Кудзеля, кудзеля мая,
засталася недапрадзеная.
У сярэду сабе баню тапіла,
А ў чацвер я там папарылася.
Кудзеля, кудзеля мая,
засталася недапрадзеная.
У чацвер там я папарылася,
А ў пятніцу добры людзі не прадуць.
Кудзеля, кудзеля мая,
засталася недапрадзеная.
А ў пятніцу добры людзі не прадуць.
А субота ды радзіцельска.
Кудзеля, кудзеля мая,
засталася недапрадзеная.
Субота ды радзіцельска,
А нядзеляй я к абедзенке пайшла,
Так і ўся мая нядзелечка прайшла.
Кудзеля, кудзеля мая,
засталася недапрадзеная.
Дарэчы, як расказалі нам удзельнікі калектыву, у Барані ёсць мясцовая адметнасць у святкаванні Каляд. Тут не водзяць казу, а замест гэтага віншуюць па-свойму: маладая пара ходзіць на Шчодры вечар па вёсцы і каго сустракае, таго запрашае да сябе на аладкі. А потым усе збіраюцца ў хаце тых, хто запрашаў, і святкуюць з песнямі і танцамі, частуюцца хатнімі прысмакамі… Наогул да абрадаў тут ставяцца беражліва, але разам з тым імкнуцца рабіць усё магчымае, каб яны былі запатрабаванымі і сёння — некаторыя перакладаюць, спрабуюць дадаваць нешта сваё. Таму і на вяселлях калектыў заўсёды жадаюць бачыць з выступленнямі. Артысты з «Крынічанькі» могуць маладых і песнямі павіншаваць, і вясельны марш сыграць. А бывае, што маладым дарогу пераходзяць. Вясельная традыцыя называецца «зайцы»: артысты кажуць маладым слова на дарогу, а потым праз ручнік прапускаюць іх далей вяселле святкаваць…
Гэта сёння некаторыя да вяселля не заўсёды сур’ёзна ставяцца і дзяўчаты любяць лічыць сябе незалежнымі, а здаўна вялося, што мужчына — апора ў сям’і і яе карміцель. Як у наступнай песні:
А Божа мой!
Толькі аборачкі тонкі;
Ніхто замуж не бярэ,
аборачак не псуе.
Мой мужык Дамінік —
яго розум не вялік,
Як была я дзеўкай,
цяпер маладзічка.
Добра быць за мужам
ды не за п’янічкай,
Сякі-такі, абы быў,
солі хлеба каб купіў.
Сякі-такі мужчына,
за мной дровы і лучына.
(саліруюць мужчыны)
Як за яго завалюся,
я нікога не баюся.
А Божа мой!
Толькі аборачкі тонкі;
Ніхто замуж не бярэ,
аборачак не псуе.
Калектыў «Крынічанька» быў заснаваны ў 1988 годзе. «Я тады працаваў на нашым заводзе «Чырвоны кастрычнік» і мяне запрасілі ў ансамбль. Прывёў з сабой некалькі чалавек, якія таксама любілі беларускую народную песню. Святлана Аладзева прыйшла першай, потым яшчэ некаторыя жанчыны далучыліся. З часам у нашым калектыве з’явіліся дзве Зінаіды: Сімчанка і Іваноўская. Яны прыйшлі ў адзін дзень, недзе праз год пасля пачатку нашага існавання. У нас яны пасябравалі і да сёння засталіся. Мужчыны ў нас спяваюць ужо недзе гадоў па сямнаццаць. У 1996 годзе нам прысвоілі званне «народны», — успамінае кіраўнік ансамбля Вячаслаў Шпакоўскі, які падтрымлівае і ў маладога, і ў старэйшага пакалення любоў да беларускай народнай песні. Ён таксама ездзіць па Аршаншчыне ў фальклорныя экспедыцыі, дбайна шукае новыя песенныя скарбы для рэпертуару. Некаторыя песні выконваюць з тых, што самі ад старэйшых родзічаў запомнілі. А адной нават пахваліліся: маўляў, яе іх кіраўнік сам напісаў:
Я хаджу па лузе,
лузе зеляненькім,
Там гуляюць дзеўкі,
а я маладзенькі.
А я, маладзенькі,
на дзевак паглядаю,
Там збірае кветкі Кася маладая.
Я ёй усё маргаю, а яна рагоча,
Са мной, маладзенькім,
яна гуляць не хоча.
Сяду я на каня, каня варанога
Ды паеду ў сваты
да бацькі старога
Ды бацьку старому
ў ножкі пакланюся:
«Аддай за мяне Касю,
адразу ажанюся!»
«Ёсць жаніх у Касі
стары і багаты,
А ты маладзенькі,
але беднаваты».
Кажа Кася бацьку:
«Не люблю старога,
Аддай мяне, бацька,
за хлопца маладога».
На Пакроў гулялі
ўсім сялом вяселле
Пілі мёд-гарэлку
людзям на здзіўленне…
Што тут казаць — лепш шчыра парадавацца, што жывуць на зямлі беларускай людзі — такія таленавітыя, працавітыя, апантаныя сваёй справай. І напярэдадні Новага года, калі мы часта ўскладваем надзеі на лепшае, хочацца пажадаць, каб кожны з нас памятаў, як важна захоўваць і паважаць сваё мінулае…
Алена ДРАПКО.
Фота аўтара.